De persoonlijke beleving van een gemeentebestuurder van Enschede in tijden van crisis
Lachen om een virus in de raad
Maandagmiddag 2 maart 2020. Ik drentel door het stadhuis omdat mijn afspraak nog vijf minuutjes bezig is met iets anders. Aangekomen bij de burelen van de raadsgriffie groet ik een aantal medewerkers. Dit zijn de mensen die dag in, dag uit, avond aan avond, werken voor de 39 volksvertegenwoordigers van Enschede. “Is de griffier al druk bezig met het bedenken van scenario’s voor de uitbraak van het coronavirus (COVID-19)?” vraag ik aan de griffiemedewerkers. Mensen lachen wat en vragen wat ik precies bedoel.
Ik leg uit dat we straks in een situatie kunnen komen met raadsleden die deze besmettelijke ziekte hebben. Of dat raadsleden de deur niet uit mogen omdat ze in contact geweest zijn met iemand die het coronavirus onder de leden had. Dan kunnen deze mensen niet met goed fatsoen bij een raadsvergadering zijn. En dus gaat hun stem dan verloren. De stemverhouding is dan anders dan hoe de kiezer bepaald heeft. Voorstellen waar normaal gesproken een meerderheid voor is in de raad, kunnen worden weggestemd. En daar is niet veel voor nodig. Laatst nog hadden we evenveel voor- als tegenstemmers bij een amendement over de Mobiliteitsvisie omdat niet alle 39 raadsleden aanwezig konden zijn.
“Ja, en dan wat?” wordt mij gevraagd; “Als jij te ziek bent om naar de raadsvergadering te komen gaat de vergadering toch ook gewoon door?” Ik antwoord dat het coronavirus een uitzonderlijke situatie kan vormen. De raadsvergadering zou niet door moeten gaan op het moment dat leden mogelijk besmettelijk zijn. Want dan zijn de stemverhoudingen anders. Het zou toch raar zijn wanneer de raad door een virus totaal andere besluiten neemt dan normaal. En het lijkt mij heel onverstandig wanneer alle raadsleden naar een vergadering komen en dan elkaar gaan besmetten.
Ik heb behoorlijk wat hilariteit veroorzaakt bij de raadsgriffie op deze maandagmiddag begin maart. Ik krijg een spervuur aan verbaasde reacties en ook wel “niks aan de hand” reacties. Ik voel me als een roepende in de woestijn maar ik ga door met praten. Ik doe mijn best om mensen aan het denken te zetten over wat misschien komen gaat.
Serieus contact met de raadsgriffier
Niemand weet, ook ik natuurlijk niet, dat twee weken later alle vergaderingen zijn afgelast vanwege het coronavirus. Ook de raadsvergaderingen, omdat de deelnemers elkaar anders kunnen besmetten. Nu is dit voor sommigen nog ondenkbaar. Nu lachen de ambtenaren in het stadhuis vooral. Sterker nog, ik word zelfs een beetje uitgelachen, geloof ik. Maar goed, daar kan ik tegen. Ik zeg de collega’s dat ik de griffier nog zal mailen hierover. Dat vinden de griffiemedewerkers een mooi plan. Ik meen enig vermaak te horen bij hen. “O, wat een werk krijgt onze baas hiermee op zijn bordje,” zullen ze misschien denken.
Een uurtje later mailt de griffier mij hoe één en ander wettelijk in elkaar zit. De raad zal zelf moeten besluiten dat een vergadering niet doorgaat. Een afwezig raadslid kan niet worden vervangen of iets dergelijks. De griffier vraagt nog aan de helpdesk van de VNG hoe te handelen in het geval van een coronacrisis. Het antwoord hierop zal nogal lang op zich laten wachten.
Mooi, ik heb hier gelukkig een zaadje kunnen planten om de ondersteuners en adviseurs van de gemeenteraad van tevoren te laten nadenken. Ik weet dat je in de politiek zoiets van tevoren moet overdenken. Want wanneer het zover is, is alles politiek. Dan kijken mensen eerst naar wie niet aanwezig kunnen zijn voordat ze een standpunt innemen. Nu kun je dat nog neutraal doen. Ik tik diezelfde maandag 2 maart nog een tweede mailtje aan de griffier met daarin ondermeer:
“Dan hebben we nog de situatie dat een raadslid van de GGD of RIVM of hoe dat ook werkt niet in contact mag komen met andere mensen. Omdat hij/zij COVID-19 heeft of in contact is geweest met een patiënt. Stel nu dat dat raadslid naar de raad kan en wil komen; niet ziek dus of niet te ziek om te komen. Maar vanuit de GGD of zo mag dat niet, omdat hij/zij dan mogelijk anderen besmet. Wat dan te doen? Stel de stemming hangt erom (om het maar even scherp te maken). Hier botsen twee wettelijke/morele plichten.
Ook in de praktijk lijkt me dit lastig: stel ik ben (mogelijk) besmettelijk en ik ga naar de raad omdat ik persoonlijk vind dat de democratische plicht voorgaat. Hoe zullen de anderen in de zaal reageren? Die lopen dan risico. Lopen ze weg? Dan gaat de vergadering ook niet door... ”
Ik stuur de griffier een dag later nog een interessant artikel uit the Economist dat de urgentie van COVID-19 goed aangeeft.
The Economist | Going global: The virus is coming. Governments have an enormous amount of work to do https://t.co/z73zyo6q1u
— Patricio V. Marquez (@pvmarquez1956) March 1, 2020
Het weekeinde erna lees ik (wederom in Economist) dat mensen die niet doorbetaald worden wanneer ze ziek zijn veelal dan toch met griep naar hun werk gaan. Dat is vergelijkbaar met de gemeenteraad! Psychologisch kan het zo werken dat zieke raadsleden toch naar de vergadering komen. Niet vanwege geld, maar omdat ze willen dat hun voorstellen niet weggestemd worden.
"One study found that, in epidemics, guaranteed sick pay cuts the spread of flu in America by 40%." An interesting input into the pay / no pay discussion around 2 weeks of self isolation @ibec_irl https://t.co/rJIDJx1l9S
— Jean Callanan (@JeanCallanan) March 6, 2020
Ik mail de griffier:
“Dit fragmentje uit the Economist van deze week biedt een aardige inkijk in de psychologie van mensen. Vertaald naar de raad: wanneer je tevoren geen duidelijkheid geeft over het annuleren van de raad wanneer een raadslid of meerdere raadsleden (mogelijk) besmettelijk zijn, zullen zij wellicht zich niet laten testen of toch komen wanneer dit voor de stemmingen verschil maakt. Met alle gevolgen van dien...”
Maandag 9 maart 2020 antwoordt de griffier mij dat hij een aantal scenario’s uitwerkt en deze meeneemt naar de burgemeester. Dit stelt mij voor nu gerust. In een week tijd is de griffie uitgelachen. De griffiemedewerkers werken nu aan scenario’s voor de omgang met de besmettelijke ziekte COVID-19. Mooi, daar was het me om te doen. Het was wel even roepen tegen de stroom in voor mij. Blijkbaar hoort roepen bij mijn beroep als raadslid. Graag gedaan. 😉
