Ik vind integriteit belangrijk voor de politiek. Wie niet? Van tijd tot tijd vraag ik burgemeester en griffie om hier aandacht aan te besteden met de gemeenteraad van Enschede. Veelal vergeefs, helaas. Ik wil toch dat gemeenteraad, burgemeester en wethouders vaker in gesprek gaan over integriteit. Want regelmatig een goed gesprek is belangrijk om het stadsbestuur open, transparant en integer te laten functioneren. De Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij provincies, gemeenten en waterschappen zegt hierover:
Om het integriteitsbeleid handen en voeten te geven is een aantal regels en procedures vastgesteld. Een belangrijke notie is daarnaast dat integriteit een grondhouding is, een kwestie van mentaliteit, iets waar je aan kunt werken en waar je in kunt groeien. In het integriteitsbeleid zal een belangrijke plaats moeten worden ingeruimd voor de cultuur in de organisatie en in de politieke arena. Dit moet een cultuur zijn van openheid, waarin men dilemma’s kan bespreken en elkaar aanspreekt op gedrag en handelen. Het vaststellen van regels en procedures is van groot belang, maar het mag nooit leiden tot een houding dat de integriteit daarmee is ‘geregeld’. — pagina 6, Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij provincies, gemeenten en waterschappen
We hebben ook een gedragscode afgesproken. De handreiking zegt hierover:
[De gedragscode] vormt een beoordelingskader en leidraad bij twijfel, vragen en discussies. Het niet naleven van de gedragscode heeft geen rechtsgevolgen. Er is sprake van zelfbinding. De regels worden in gezamenlijk debat vastgesteld door de politieke ambtsdragers zelf. In dit licht moeten de regels in de code worden gezien. Dat maakt de gedragscode evenwel niet vrijblijvend. De bestuurders kunnen daarop worden aangesproken en zij dienen zich over de naleving ervan te verantwoorden. Gebeurt dat niet, dan is de gedragscode een dode letter. Het proces van totstandkoming van de code, met de discussie binnen de provincie, gemeente en het waterschap over de uitgangspunten en kernbegrippen van integriteit, is minstens zo belangrijk als de gedragscode zelf. — pagina 7, Handreiking integriteit van politieke ambtsdragers bij provincies, gemeenten en waterschappen
Ik mis de nodige aandacht voor transparantie en integriteit bij het gemeentebestuur van Enschede. Daarom heb ik de in de gedragscode afgesproken geschenkenregisters opgevraagd. Het geschenkenregister van de gemeenteraad bleek niet bijzonder goed gevuld. Het college bleek geen geschenkenregister bij te houden. Hier schrok ik wel een beetje van. Daarom heb ik schriftelijke politieke vragen gesteld. Mijn doel is om een terugkerend gesprek over integriteit binnen het gemeentebestuur op gang te brengen. Dan kunnen we ook kijken wat we met de afspraken over geschenken gaan doen.
Schriftelijke politieke vragen (art. 35) Geschenkenregister
Deze schriftelijke politieke vragen (volgens art. 35 Reglement van Orde) heb ik op 29 november 2021 ingediend bij de burgemeester en het college van burgemeester en wethouders van Enschede.
De leden van de gemeenteraad, de burgemeester en de wethouders van Enschede gedragen zich volgens de Gedragscode politiek ambtsdragers gemeente Enschede 2014. Artikel 7, lid 2 luidt: “Geschenken en giften die een politiek ambtsdrager uit hoofde van zijn functie ontvangt, worden gemeld bij het bestuursorgaan waar hij deel van uit maakt en worden geregistreerd.”
D66-gemeenteraadslid Vic van Dijk heeft op 1 november 2021 de geschenkenregisters van zowel de gemeenteraad als het college opgevraagd. Het geschenkenregister van de gemeenteraad Enschede 2018-2022 bevat 83 meldingen. In de volgende grafiek zijn deze meldingen geanonimiseerd weergegeven. Ieder symbool stelt een melding voor. Elk meldend raadslid is weergegeven met een anoniem nummer (verticale as) en een apart type symbool.
De verticale as heeft ruimte voor alle 39 raadsleden. Slechts 20 raadsleden hebben de afgelopen periode een melding gedaan, daarom is de bovenste helft van de grafiek leeg. Op de horizontale as staat de datum van een melding. In 2018 deden meer raadsleden een melding dan in de jaren daarna.
D66-gemeenteraadslid Vic van Dijk stelt de volgende schriftelijke politieke vragen aan het college van burgemeester en wethouders van Enschede én aan de burgemeester van Enschede (voorzitter gemeenteraad en zorgdrager integriteit).
- Het geschenkenregister van de gemeenteraad laat zien dat lang niet iedereen geschenken meldt. Ook verminderen de meldingen naarmate de tijd voortschrijdt. Natuurlijk zijn hiervoor redenen te bedenken zoals de coronaperiode zonder fysieke bijeenkomsten. Ook kan het zijn dat niet ieder raadslid geschenken accepteert. Desalniettemin is het sterke vermoeden dat niet ieder geaccepteerd geschenk gemeld wordt door ieder raadslid. Hoe willen de bestuursorganen de naleving van de gedragscode op dit punt verbeteren?
- We kunnen ons ook afvragen wat het doel is van het melden en registreren van geschenken. Wat gebeurt nu met het register? Is dit onderwerp van gesprek? Zouden we de geschenkenregisters misschien openbaar op de gemeentewebsite moeten plaatsen zodat inwoners kunnen zien welke geschenken de leden van het gemeentebestuur aannemen? Of vindt u dat het melden van geschenken beter uit de gedragscode kan worden gehaald?
- Het geschenkenregister van het college is niet ontvangen, dit zou niet bestaan. Houdt de burgemeester wel een geschenkenregister bij? Hoe kijken de bestuursorganen college van B&W en burgemeester terug op het (niet) bijhouden van een geschenkenregister en het (niet) melden van geschenken? Hoe leggen deze politieke ambtsdragers uit dat zij zich niet op alle punten hebben gehouden aan de gedragscode? Hoe willen zij in de toekomst hiermee omgaan?
- Artikel 7, lid 5 van de gedragscode stelt “[…] Namens de gemeente aangeboden geschenken of giften worden geregistreerd.” Kunt u het register of de registers van aangeboden geschenken overleggen? Of bestaat dit ook niet? Hoe wilt u hiermee omgaan in de toekomst?
- Artikel 20 van de gedragscode stelt “De burgemeester stelt deze gedragscode en de naleving ervan tenminste één keer per kalenderjaar aan de orde in de raad en in het college. Aan de bespreking in de raad gaat een bespreking in het presidium vooraf.” Wanneer zijn deze besprekingen gehouden en wat waren de conclusies hiervan?
- De gedragscode definieert een “commissie integriteit” als “de door de gemeenteraad bij verordening ingestelde adviescommissie integriteit en toetsing verenigbaarheid van functies van politiek ambtsdragers.” Bestaat deze commissie? Ziet u hier noodzaak toe?
- Dat zaken niet conform de gedragscode verlopen, wil nog niet zeggen dat het slecht gesteld is met het integere gedrag van de bestuurders van onze gemeente. Maar de gedragscodeschendingen vormen natuurlijk wel een risico voor het integer gedrag van onze gemeentebestuurders. Over gedrag kunnen praten in een veilige omgeving is van groot belang om samen de integriteit van het gemeentebestuur te bevorderen. Hoe en wanneer wil de burgemeester het gesprek over integriteit starten met alle leden van het gemeentebestuur? Zou dit gesprek nog in 2021 kunnen beginnen, zodat een goede overdracht naar de gemeenteraad 2022-2026 kan plaatsvinden?
Naschrift: Het college heeft de vragen op 22 december 2022 beantwoord, en op die dag ook een brief over integriteit aan de raad gestuurd. Lees in deze blog hier meer over.
